Kasım ayında yayınladığımız Aylık Ekonomik Görünüm Raporu’ndan bu yana oluşan ekonomik gelişmeleri sizler için özetleyip olası etkilerini paylaşmaya çalıştık.

– Büyüme beklentilerin üzerinde…

– TCMB’den sürpriz büyüklükte faiz artışı

– Enflasyonda artış devam ediyor

– Büyüme göstergelerinde karışık seyir

– Piyasa faizlerinde artış

· Büyüme beklentilerin üzerinde…

Türkiye ekonomisi 2023'te %5.5 seviyesindeki piyasa beklentisinin üzerinde kalarak %5.9 büyüdü. Seçim öncesinde tüketim odaklı politikaların getirdiği özel tüketimin kuvvetli seyri devam ederken 2021 ilk çeyrekten bu yana ilk defa yatırım büyümesi tüketim büyümesinin önüne geçti. Özel tüketim yılın üçüncü çeyreğinde %11.2 büyürken büyümeye katkısı 6.4 puan oldu. Yatırımlar ise %14.7 büyüdü ve büyümeyi 3.9 puan yukarı taşıdı. Bu artışın büyük oranda %23.7’lik makina ve teçhizat yatırımlarından kaynaklanması sürdürülebilir büyüme adına oldukça olumlu bir işaret verdi. Büyümeye dış talebin katkısı da artış gösterdi. Son 3 çeyrektir daralma gösteren ve büyümeyi aşağı çeken ihracat geçen senenin aynı ayına göre %1.1 büyümeyle GSYH büyümesine 0.4 puan katkıda bulunurken ithalat artışı önceki çeyrekteki %19.8 seviyesinden %14.5’e gerileyerek büyümeyi 5.7 puan aşağı çekti. Son çeyrek verilerinin sıkı para politikasının etkisiyle özellikle tüketim tarafında yavaşlama göstermesi, büyüme kompozisyonunun daha da düzelmesi söz konusu olabilir. Ancak son çeyrekteki yavaşlama beklentimize rağmen ekonomi yönetiminin Orta Vadeli Program’da yer alan %4.4’lük hedefine ulaşabileceğini düşünüyoruz.

· Büyüme göstergelerinde karışık seyir

· Kasımda reel sektör güven endeksi önceki aya göre %1,3 düşüşle 103.9 değerini aldı. Aylık düşüş büyük ölçüde %5.2 gerileyen geçmiş 3 ayın toplam siparişleri ile %2 gerileyen yatırım harcamaları nedeniyle gerçekleşti. İhracat siparişleri önceki aya göre %1,5 düşerken genel gidişat endeksi %1.2 geriledi.

· Kasım’da kapasite kullanım oranı (KKO) mevsimsellikten arındırılmış bazda önceki aya göre 0.7 puan artarak %77,5 oldu. Geçen yıl Kasım ayına göre ise KKO %1.8 puan arttı.

· Kasım’da tüketici güven endeksi ise 74.6’dan 75.5’e yükseldi.

· Eylül’de perakende satışlar daha da hız keserek geçen yıla göre %13.8 büyüdü. Önceki ay bu oran %17,2 olmuştu.

· İSO Türkiye İmalat PMI, Kasım’da 48.4'ten 47.2'ye geriledi ve endeks üst üste beşinci ayda kritik eşik olan 50.0'nin altında kaldı. Toplam üretim, yeni siparişler, satın alma faaliyetleri ve istihdamın hızlı düşüşü endeksin daha da zayıflamasına neden oldu. Yurtiçi ve yurtdışı talebin zayıflığının yanı sıra kurdaki artış, iş yükü azalması, jeopolitik riskler ve tedarik zorlukları üretim ve istihdamdaki geri çekilmenin ana nedenleri olarak belirtildi. Sektörel bazlı endekslere göre en büyük düşüş 5.9 puan ile giyim ve deri imalatında kaydedildi. Önemli ihracatçı sektörlerden giyim sektöründe sektörde yeni siparişler ile istihdam COVID-19 salgınının ilk dalgasından bu yana en keskin yavaşlamayı sergiledi. Önceki aya göre PMI endeksi en çok artan sektör 7.5 ile metalik olmayan mineral ürünler olurken bu sektörü 6.0 puanla kara ve deniz taşımacılığı takip etti.

· Merkez Bankası’ndan sürpriz büyüklükte faiz artışı

Merkez Bankası bugün Para Politikası Kurulu toplantısının ardından sürpriz bir kararla politika faizini %35'ten %40 düzeyine yükseltti. Karar metnindeki en önemli nokta Banka’nın enflasyonun tesisi için gerekli parasal sıkılık düzeyine önemli ölçüde yaklaşıldığı değerlendirmesi oldu. Merkez Bankası bu çerçevede faiz artışı hızının yavaşlatılacağını ve adımların kısa bir zaman diliminde tamamlanacağını açıkladı. Bu açıklama doğrultusunda önümüzdeki ay da bir faiz artışı gerçekleştirileceğini ancak oranın 500 baz puanın altında olacağını anlıyoruz. TCMB ayrıca fiyat istikrarının kalıcı tesisi için gerekli parasal sıkıldığın ise gerektiği müddetçe sürdürüleceğini değerlendirdi. Bu da faiz artış döngüsü sonlandırılsa bile faizlerin uzunca bir süre yüksek seviyede tutulacağına işaret ediyor.

· Enflasyonda Merkez Bankası beklentisine doğru yükseliş

Kasım’da tüketici enflasyonu beklendiği şekilde %61,36’dan %61,98’e yükselirken ÜFE enflasyonu ara malı ve dayanıksız tüketim malı üretim maliyetlerindeki artışlarla %39,4’ten %42,2’e yükseldi. TCMB yılsonunda enflasyonun %65 olmasını beklediğini açıklamıştı. Hizmet fiyatlarında katılık devam etti ve mal enflasyonu %51.5’ten %52.1’e, hizmet enflasyonu %88.65’ten %89.71’e yükseldi. Hizmet enflasyonu 2003 bazlı serinin başından bu yana en yüksek seviyesinde. Kira enflasyonu yıllık bazda %100.7’den %105.8’e, ulaştırma hizmetleri enflasyonu %63.6’dan %66.9’e yükseldi; lokanta ve otel enflasyonu ise %94.1’den %92.9’a gevşede çok yüksek seviyelerde seyretmeye devam etti. Hizmet fiyatlarında katılığın devam etmesi Merkez Bankası’nın parasal sıkılaştırmayı durdurmasına ve Aralık’ın ardından Ocak ayında da bir faiz artışı yapılmasına neden olabilir.

· Piyasa faizlerinde artış

TCMB’nin attığı adımlar sonunda Ekim sonunda %48.9 olan ortalama ticari kredi faizleri Kasım’ın son haftasında %51.6’yayükselirken 1 ay vadeli mevduat faizi ortalama %35.7’den %38.8’e, 3 ay vadeli mevduat faizi %41.7’ten %46.1’e yükseldi. KKM’den TL mevduata dönüş çabası ve TCMB’nin piyasadaki fazla likiditeyi çekmek üzere aldığı önlemler mevduat faizlerinin yükselmesine neden oluyor. TCMB faiz artışlarının tüketicilere ve döviz kazandıran kesime bazı önlemler açıkladı. Buna göre ree, ihracat ve döviz kazandırıcı hizmetler reeskont kredilerinde iskonto oranı azami %25,93’te sabit tutuldu, Reeskont kredisi kullanımında %30 ilave ihracat bedeli satış koşulu kaldırıldı, önceki aylarda politika faizi artışı ile birlikte yükseltilen kredi kartı azami faiz oranları Aralık ayı boyunca sabit tutuldu.

· Cari dengede düşüş sinyali

Ekim’de dış ticaret açığı öncü göstergelerin işaret ettiği 6.7 milyar doların hafif altında, 6.5 milyar dolar olarak gerçekleşti. Düşüş büyük ölçüde geçen senenin aynı ayına göre %27.8 gerileyen enerji ithalatından kaynaklanırken enerji ve altın dışı ithalat geçen yılın aynı ayına göre %18.7 büyüdü. Aylık bazda dış ticaret açığındaki düzelmede ihracatın geçen senenin aynı ayına göre %7.4 artışla 22.9 milyar dolar büyüklüğe ulaşmasına karşılık ithalatın %0,6 artışla 29,4 milyar dolar olması etkili oldu. Dış ticaret dengesindeki bu düzelmenin önümüzdeki aylarda da devam etmesini ve yıl sonunda dış ticaret açığının 105 milyar dolara yakın bir seviyede gerçekleşmesini bekliyoruz. Beklentilerimize paralel bir gerçekleşme cari açığın Eylül itibarıyla geldiği 51.7 milyar dolar seviyesinden 43.1 milyar dolara gerilemesini sağlayacaktır. Sıkı para politikasının gecikmeli etkilerini de içinde barındıran bu tahminimizde Avrupa ekonomisinin resesyona girmesi ve ihracatın hızlı düşüşü, petrol ve doğalgaz fiyatlarının yukarı gitmesi beklentimizde yukarı yönlü risk oluşturmaktadır.